SINAU BASA JAWA

KAWRUH KAGUNAN BASA

Jinis	Tegese	Tuladhane
tembung saroja	tembung kang dumadi saka rong tembung kang duweni teges padha digunakake bebarengan	sato kewan, adi luhung, salang tunjang, edi peni, jalma manungsa
tembung garba	tembung camboran kang sambungane awujud wanda menga lan wanda aksara swara. Tembung-tembung kasebut banjur bisa luluh dadi wanda anyar	a + a = a  ( kusuma + astuti àkusumastuti a + I = e ( teka + ing à tekeng) a + e = e ( Ira + iku ( Ireku) I + a (I,e, o, u) = y ( sami + oncat à samyoncat) U + a (I,e,o,u ) = w ( tumuju + ing à tumujwing)
tembung plutan	tembung kang diilangi wandane ananging ora ngowahi teges	amrih à mrih suwara à swara sari à sri
Wancahan	Diwancah tegese ditugel, dicekak, utawa dikurangi. Tembung wancahan yaiku tembung kang ditugel, dicekak, utawa dikurangi.	Menika = nika Uwis = wis Bapak = pak
Uluran	Diulur tegesipun dipanjangaken utawa dipuntambah. Tembung uluran inggih menika tembung ingkang dipuntambahi wandanipun, limrahipun aksara swara	Nangis = anangis Ngimbu = ingimbu Nggayuh = anggayuh
Dasanama	Dasanama inggih menika jeneng/nama/aran ingkang anggadhahi teges ingkang sami utawi meh sami tegesipun ingkang cacahipun kirang langkungipun sedasa tembung/kathah.	Anak: siwi, putra, suta, sunu Wong: janma, jalma, manungsa Turu: tilem, sare, nendra
Baliswara	Rangkening tembung ingkang nyebal saking aturanipun. Utawi rerangkening tembung ingkang kuwalik /dipunwalik urutanipun.	Anoman malumpat sampun Kudune: anoman sampun malumpat
Yogyaswara	Yogyaswara inggih menika tembung kalih ingkang meh sami pangucapanipun namung benten wanda pungkasan ingkang nggadahi teges jaler lan estri	Dewa dewi Putra putri Siswa siswi
Tembung Entar	Tembung entar inggih menika tembung ingkang tegesipun boten kados makna salugunipun (kata kiasan) utawi tembung ingkang boten kenging dipuntegesi sawantahipun.	Abang kupinge =  nesu Jembar kawruhe = akeh ilmune Adol ayu = ngendelake ayune

KASUSASTRAN JAWA

Bebasan	Tegesipun unen-unen ingkang ajeg pangginakanipun ngemu surasa pepindhan ingkang dipunpindhakake sipat / kahanan tiyangipun.	Wis kebak sundhukane (wis akeh kaluputane) Emban cindhe emban siladan (pilih sih) Diwenehi ati ngrogoh rempela (diwenehi kalonggaran, wasana njaluk kalonggaran maneh)
Saloka	Tegesipun unen-unen ingkang ajeg pangginakanipun ngemu surasa pepindhan ingkang dipunpindhakake tiyangipun. Magepokan karo sing disemoni, disanepani utawa dipindhakake lumrahe saemper kaanane alam, kewan, utawa tetuwuhan.	Bathok bolu isi madu (pawongan kang asor/kawula cilik nanging sugih kapinteran) Kebo mulih menyang kandhange (pawongan kang bali menyang asale)
Paribasan	Tegesipun unen-unen ingkang ajeg pangginakanipun tegesipun wantah boten ngemu surasa pepindhan.	Rukun agawe santosa, crah agawe bubrah Becik ketitik, ala ketara Teteken tekun bakal tekan sedyane
Pepindhan	Tegesipun unen-unen ingkang ajeg pangginakanipun ngemu surasa pepadhan, irib-iriban, utawa emper-emperan. Titenane: ana tembung pindha, kaya, lir, pendah, kadi, kadya, jajah.	Kaya jambe sinigar (kembar padha rupane) Panase kaya mecah-mecahna gundhul (panas banget)
Candra	Tegesipun nggambar utawi amarna kaendahan/kaanan.	Drijine mucuk eri Lakune macan luwe Jogede merak kesimpar Idepe tumengeng tawang Tulisane mbata sarimbag